Η στοματίτιδα είναι μία σοβαρή φλεγμονή στο εσωτερικό του στόματος που μπορεί να επηρεάσει τα χείλη, τη γλώσσα, τα ούλα, τον ουρανίσκο, όπως επίσης και τις παρειές εσωτερικά.

Είναι μία επώδυνη κατάσταση, κατά την οποία οι πάσχοντες υποφέρουν σε σημείο που αδυνατούν να μιλήσουν και να φάνε οποιαδήποτε τροφή. Συνήθως προκαλείται από μύκητες, ιούς ή άλλα αίτια και εκδηλώνεται με αντίστοιχα συμπτώματα.

Οι πιο συχνές μορφές της είναι :

η αφθώδης στοματίτιδα: ή υποτροπιάζουσα αφθώδης στοματίτιδα, πρόκειται για ανοιχτές πληγές, που μπορεί να εμφανισθούν στο βλεννογόνο του στόματος ή στις άκρες της γλώσσας. Η αιτιολογία της είναι άγνωστη και συνήθως εμφανίζεται σε περιόδους που ο οργανισμός είναι εξασθενημένος αλλά και εξαιτίας του άγχους ή ακόμα και τραυματισμό των ιστών. Αυτό το είδος της στοματίτιδας δεν είναι μεταδοτικό.  Η διάρκεια της μπορεί να φτάσει και τις δύο εβδομάδες, ο πολύ έντονος πόνος όμως συνήθως υποχωρεί μετά την 4η ημέρα.

Δεν υπάρχει φάρμακο που να θεραπεύει την αφθώδη στοματίτιδα, εκτός από τζελ ή διαλύματα που απαλύνουν τον πόνο και εφαρμόζονται πριν το φαγητό, ώστε να ανακουφιστεί ο πάσχοντας. Κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων προτιμητέο είναι να καταναλώνονται  δροσερά και μαλακά φαγητά και να αποφεύγονται τα ξινά, τα αλμυρά και οτιδήποτε μπορεί να ερεθίσει τα έλκη. 

η γωνιακή στοματίτιδα: ή γωνιακή χειλίτιδα ή συγχειλίτιδα, εντοπίζεται στις γωνίες των χειλιών και μπορεί να αφορά τη μία ή και τις δύο πλευρές. Εκδηλώνεται σαν σκίσιμο στην περιοχή των χειλιών που μπορεί να οδηγήσει σε έλκος και αιμορραγία. Συνδυάζεται με πόνο ή τσούξιμο όταν ο ασθενής ανοίγει το στόμα του. Μπορεί να προκληθεί από διατροφικές ανεπάρκειες (σίδηρος, βιταμίνη Β12, ψευδάργυρος), κακή εφαρμογή οδοντοστοιχιών, ψυχρό περιβάλλον ή μικροοργανισμούς (κυρίως μύκητες Candida). Άλλες αιτίες είναι αλλεργία στην οδοντόκρεμα, τα κραγιόν ή διάφορα καλλυντικά, ωστόσο αυτές οι αιτίες είναι λιγότερο συνηθισμένες. Ιδιαίτερα επιβαρυντικό είναι το γλείψιμο των ξεραμένων χειλιών.

Η αντιμετώπιση αυτού του είδους στοματίτιδας γίνεται με χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Αν οφείλεται σε κάποιο σύνδρομο δυσαπορρόφησης ή σε διατροφικές ανεπάρκειες αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση της ουσίας που βρίσκεται σε έλλειψη, όπως ενέσεις βιταμίνης Β12 ή πρόσληψη σιδήρου. Αν οφείλεται σε υπερβιταμίνωση Α πρέπει να σταματήσει η κατανάλωση συμπληρωμάτων βιταμινών. 

η ερπητική στοματίτιδα: Τα κύρια συμπτώματα είναι έλκη (πληγές) στη στοματική κοιλότητα, σιελόρροια, πόνος, οιδήματα (πρήξιμο) στα ούλα και δυσανεξία. Πρόκειται για  φλεγμονή στοματικής κοιλότητας ιογενούς αιτιολογίας με βασικότερο ιό τον ιό του έρπητα που προκαλεί δύο τύπους λοιμώξεων, την πρωτογενή και τη δευτερογενή ερπητική στοματίτιδα. Η πρωτογενής στοματίτιδα εμφανίζεται κατά την πρώτη επαφή με τον ιό, κυρίως στην ηλικία του ενός μέχρι τριών ετών, με τοπικά και γενικά φαινόμενα. Οι βλάβες είναι αρκετά επώδυνες και προκαλούν δυσχέρεια στη διατροφή. Όλα τα συμπτώματα υποχωρούν έστω και χωρίς καμία θεραπευτική αντιμετώπιση το πολύ μέσα σε 15 ημέρες. Τα συμπτώματα αυτά, στους ενηλίκους είναι συνήθως ηπιότερα. Μετά την πρωτογενή λοίμωξη ο ιός παραμένει αδρανής μέσα στον οργανισμό. Κατά καιρούς και όταν παρουσιαστούν συνθήκες που καταπονούν τον οργανισμό, ο ιός μπορεί να ενεργοποιηθεί και να προκαλέσει δευτερογενείς βλάβες και δευτερογενή στοματίτιδα. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία και τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν έως 2 εβδομάδες. Για ανακούφιση χορηγούνται αναλγητικά και τοπικά αντισηπτικά για επαλείψεις ή στοματοπλύσεις. Για τόνωση του οργανισμού συνιστάται η χορήγηση βιταμινών C και Β, καθώς και λήψη υγρών και μαλακών τροφών, γιατί εξαιτίας του άλγους οι ασθενείς διατρέφονται δύσκολα. 

και η μυκητιασική στοματίτιδα: αναφέρεται σε λοίμωξη που αναπτύσσεται στη στοματική κοιλότητα και προκαλείται από μύκητες που ανήκουν στο γένος Candida. Η μυκητιασική στοματίτιδα εκδηλώνεται με λευκές πλάκες στο στόμα ή στο φάρυγγα, οι οποίες μπορεί να αποκολληθούν κατά τη διάρκεια του γεύματος ή του βουρτσίσματος των δοντιών. Τα μέρη της στοματικής κοιλότητας που μπορεί να επηρεαστούν είναι το εσωτερικό των παρειών, η γλώσσα, τα ούλα, ο ουρανίσκος και ο φάρυγγας. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι απώλεια γεύσης ή δυσάρεστη αίσθηση γεύσης στο στόμα, ερυθρότητα στο στόμα και το λαιμό και αίσθημα καύσου ή και πόνου. Ο διαβήτης, η κακή εφαρμογή και κακός καθαρισμός τεχνητών οδοντοστοιχιών, η χρήση αντιβιοτικών/ ανοσοκατασταλτικών/ εισπνεόμενων ή τοπικών κορτικοστεροειδών  φαρμάκων για μεγάλο διάστημα, η ξηροστομία, και η κακή στοματική υγιεινή προδιαθέτουν την ανάπτυξη μυκητιασικής στοματίτιδας. Τέλος, η συνήθης θεραπεία της μυκητιασικής στοματίτιδας, εφόσον αυτή παρουσιαστεί, συνιστά τη χρήση τοπικού τζελ μικοναζόλης ή εναλλακτικά τη χρήση διαλύματος νυστατίνης. Τα τοπικά τζελ μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ενήλικες, παιδιά και νεογέννητα άνω των 4 μηνών. 

Η στοματίτιδα ως επιπλοκή της θεραπείας του καρκίνου

Η στοματίτιδα αποτελεί κοινή επιπλοκή της θεραπείας κατά του καρκίνου. Είναι μια από τις συχνότερες παρενέργειες της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας. Εμφανίζεται ως μια φλεγμονώδης αντίδραση των βλεννογόνων της στοματικής κοιλότητας και χαρακτηρίζεται από ερυθηματώδεις, διαβρωτικές και ελκώδεις αλλοιώσεις. Είναι μια βραχυπρόθεσμη κατάσταση. Εμφανίζεται 3-5 ημέρες μετά την πρώτη χημειοθεραπεία και η αιχμή των συμπτωμάτων εμφανίζονται την 7η-14η ημέρα. Αν επιπλοκές όπως λοίμωξη δεν υπάρχουν, η στοματίτιδα θεραπεύεται συνήθως τελείως μέσα σε 2 έως 4 εβδομάδες. Η έγκαιρη διάγνωση των προβλημάτων της στοματικής κοιλότητας των ασθενών με καρκίνο μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Απαραίτητη είναι η σωστή ενημέρωση για τη στοματική υγιεινή πριν από την έναρξη της θεραπείας. Οι ασθενείς πρέπει να βουρτσίζουν τα δόντια τους τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα. Η οδοντόβουρτσα πρέπει να αλλάζει κάθε 3 μήνες. Επίσης, πρέπει να αντικαθίσταται σε κάθε επεισόδιο λοίμωξης του ασθενή. Αν το στόμα του ασθενούς έχει έλκη, χρησιμοποιείται μαλακή οδοντόβουρτσα με μικρή κεφαλή. Η ανάγκη περιορισμού φαγητών και ποτών με ζάχαρη πρέπει να γίνει κατανοητή από τους ασθενείς. Η φροντίδα της στοματικής κοιλότητας των ασθενών με καρκίνο πρέπει να συνεχίζεται και μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.